Bajki (terpeutyczne) w życiu dzieci

Niepokoje dzieci

 Ostatnio miałam okazję diagnozować dzieci poprzez rysunek rodziny. Oczywiście, metoda taka jest tylko dodatkowa, nie może stanowić głównego trzonu diagnozy, bowiem jest narzędziem projekcyjnym i interpretacja wyników jest w dużym stopniu subiektywna. Aczkolwiek może stanowić dodatkowe źródło wiedzy o dziecku.

O analizie wyników napiszę osobny tekst, dziś chciałabym podzielić się dość smutną refleksją o tym, jak widzą świat dzieci.

Większość rysunków była autorstwa uczniów klasy 1 i 2. wynikało z nich, że dzieci są w dużej mierze pełne niepokoju, lęku. Czasem stawiają siebie poza rodziną,która albo się rozpada albo  atmosfera w niej nie jest sprzyjająca do bezpiecznego rozwoju dziecka.

Co robić, jeśli dzicko ma koszmary senne, przeżywa rozpad rodziny, śmierć bliskiej osoby, czy nawet pojawienie się w domu rodzeństwa?

Jedną ze skutecznych metod wspierania dziecka w trudnej sytuacji jest bajkoterapia.

Od pewnego czasu zajmuję się pisaniem bajek, również terapeytycznych i widzę, że to naprawdę działa. Mój syn, blisko siedmiolatek, od roku kocha Star Wars. Nie jestem tym zachwycona, gdyż to film pełen agresji i różnyc dziwnych istot, jak to science fiction.  No i właśnie po obejrzeniu jednej części  ( tata mu włączył, gdy nie było mnie w domu) mój syn zaczął przychodzić w nocy do naszego łóżka, drżący ze strachu. Widziałam naprawdę przerażenie w jego oczach.

Byłoby to może zrozumiałe, gdyby trwało przez tydzień lub dwa, ale mój syn tak się "nakręcał" jedną z postaci ( Zmiennokształtną, jeśli Wam coś to mówi, bo mi nie), że musiałam podjąć kroki, aby jego lęk zredukować. Przeszliśmy przez włączoną w nocy małą lampkę, spanie z ulubionym pluszakiem, trzymanie za rękę przy zasypianiu. Niewiele to jednak pomogło. Rewelacyjne natomiast okazały się bajki terapeutyczne. Po serii bajek redukujących lęk, syn od dwóch miesięcy spokojnie przesypia całą noc, nie przychodzi do naszego łóżka. Jeśli w nocy się obudzi, włącza małą lampkę i to już wystarcza, aby zasnął dalej.

Jaka jest rola bajek ?

  Pisałam już nieco na ten temat w artykule Cudowny świat baśni.

Dziś zawężam temat tylko do bajkoterapii.

Bajki i baśnie to najbliższe dziecku utwory, w których świat realny współistnieje ze światem fantastycznym, tworząc zrozumiałą rzeczywistość. Utwory te są jedną z metod docierania do dziecięcego świata wewnętrznych przeżyć, uczuć, emocji, problemów. Pokazują  nowe wzorce zachowań i radzenia sobie z trudnymi sytuacjami w szkole lub w domu.

 Bajkoterapia to jeden z elementów terapii pedagogicznej; doczekała się formalnego uznania przez polskie Ministerstwo Edukacji Narodowej, które  w 2011 roku włączyło ją do zestawu metod terapeutycznych, obowiązujących w szkole.

Bajkoterapia jest jedną z odmian biblioterapii.

 Co to jest biblioterapia?

 Nie jest  to bynajmniej czytanie  Biblii, choć to skarbnica motywów literackich. Prosto rzecz ujmując biblioterapia- to terapia poprzez książkę. Korzeniami podobno sięga już czasów starożytnych. Wiadomo zaś na pewno, że  w XIII wieku w Egipcie czytano Koran w celach terapeutycznych. Natomiast w Europie w XVIII wieku włączono religijne teksty do leczenia chorych na choroby psychiczne. Wkrótce potem teksty świeckie uzyskały to samo znaczenie.

Znana jest na przykład postać Szeherezady, która opowiadając sułtanowi baśnie, leczyła go z depresji.

 Czym jest bajkoterapia? 

 Jest to szczególny rodzaj terapii dzieci, w którym wykorzystuje się bajki do tego, aby wzmocnić, wzbogacić zasoby osobiste dziecka lub pomóc mu w trudnych sytuacjach życiowych, takich jak rozwód rodziców, śmierć członka rodziny albo też narodziny rodzeństwa.

 Bajka terapeutyczna ma swój specyficzny charakter i nie może być przypadkowym tekstem. Powinna ukazywać konstruktywne sposoby radzenia sobie z problemem, wypracowywać inny rodzaj myślenia o trudnej sytuacji. Przede wszystkim musi być zrozumiana przez dziecko,  czyli napisana w  przystępny dla niego sposób; prostym, ale poprawnym językiem; pozbawiona symboliki czy alegorii.

 Cele bajki terapeutycznej

 Bajka terapeutyczna pomaga dziecku lepiej zrozumieć otaczający go świat i powinna dawać nadzieję w trudnej sytuacji życiowej. Poprzez naśladownictwo i identyfikację z bohaterem, dziecko poznaje nowe sposoby radzenia sobie w trudnej sytuacji.

 A młody czytelnik jest szczególnie podatny na powielanie schematów, gdyż nie ma jeszcze dużego doświadczenia  i  repertuaru własnych zachowań.

 Bohater bajki jest odbierany przez dziecko w wyniku kreowania w jego wyobraźni. Kiedy  bohater posiada już swoją tożsamość,  zachodzi relacja pomiędzy nim a młodym czytelnikiem.

 Jeżeli bohater przedstawia inny sposób myślenia i zachowania niż dziecko, po pewnym czasie młody czytelnik konfrontuje je ze swoim zachowaniem, a w konsekwencji później uznaje  za własne.

 Jednak warunek jest taki, żeby losy bohatera przypominały losy dziecka.

Działanie bajki teraputycznej

 Bajka terapeutyczna ma szczególną moc, gdyż pomaga pokonać lęk, odwrażliwić dziecko na niektóre lękotówrcze sytuacje lub osoby. Dokonuje się to przez oswojenie dziecka z trudnymi sytuacjami, zdarzeniami lub postaciami, wywołującymi u dziecka lęk.

 Dzięki częstemu kontaktowi małego czytelnika z bodźcem, stopniowo zmniejsza się jego napięcie, aż w końcu lęk znika.

 Myślę, że do  bajek terapeutycznych nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Czytanie dzieciom tekstów przed snem może być nie tylko miłym zwyczajem, ale również sposobem na skuteczną domową terapię.  Oczywiście efektu nie należy spodziewać  się od razu, ale  jak wiadomo, kropla drąży  kamień. 

Polecane przeze mnie książki

Doris Brett, Bajki, kótre leczą.

Maria Molicka, Bajkoterapia

Hanna Szaga, Bajki terapeutyczne

Polecam równie mój artykuł Cudowny świat baśni

https://garscrefleksji.blogspot.com/2017/01/cudowny-swiat-basni-cz1.html

oraz spotkania autorskie dla dzieci 

https://bajkogrod.blogspot.com/p/blog-page_10.html?m=1

Bibliografia do tego arytukułu:

 I. Ramik- Mażewska, Miejsce terapii w szkole- uniwersalne aspekty bajkoterapii [w:]D. Baczała, J. Błeszyński, Terapia Logopedyczna, 2014 

D. Brett, Bajki, które leczą cz. 1,  2006